Email:
nhan.do1506@gmail.com
Một trong những bức vẽ mang tính biểu tượng của lịch sử hội họa thế giới và có vị trí quan trọng trong nền văn hóa đại chúng chính là bức Sự ra đời của thần Vệ nữ (The birth of Venus) của bậc thầy Phục hưng người Ý Sandro Botticelli.
Tuyệt tác hội họa này tái hiện hình ảnh thần Vệ nữ khỏa thân đứng trên một vỏ sò lớn tại bờ biển đảo Síp. Hình tượng này thể hiện sự tái sinh của nền văn minh, một tia hy vọng mới, sự thay đổi về địa chính trị, xã hội và văn hóa xảy ra sau cuộc hỗn loạn của thời Trung cổ.
Bức tranh Sự ra đời của thần Vệ nữ
Kiệt tác này thường được đưa ra bàn luận cùng với bức Mùa xuân vĩnh cửu (Primavera) của Botticelli vì cả hai đều được coi là biểu tượng của thời Phục hưng tại Ý và có những nét tương đồng nhất định. Người ta tin rằng cả hai tác phẩm đều được ủy quyền sở hữu cho cùng một thành viên của gia đình Medici. Hơn nữa, trong suốt nhiều thế kỷ, các học giả đã tiến hành nhiều phân tích và so sánh hai tác phẩm này để xác định tầm ảnh hưởng của các họa sĩ cổ đại cũng như bối cảnh của các lễ hội và cả Chủ nghĩa Tân Platon thời Phục hưng.
Tuy nhiên, có thể nói rằng bức Mùa xuân vĩnh cửu phức tạp và có cảm giác ngột ngạt hơn với nhiều tầng lớp, chi tiết nghệ thuật khác nhau. Trong khi đó, bức Sự ra đời của thần Vệ nữ lại hướng tới gợi mở các giác quan.
Trọng tâm của bức họa là hình ảnh một nữ thần đứng trên một vỏ sò khổng lồ tại bờ biển. Thần gió Zephyr và thần hoa cỏ Chloris ở góc trái bức tranh (nhà sử học nghệ thuật và đương đại Giorgio Vasari cho rằng hình tượng này tượng trưng cho Auro, hiện thân của làn gió nhẹ) và bên phải bức tranh là một nhân vật nữ trong bộ váy hoa đang cầm một tấm áo choàng dành cho thần Vệ nữ khi cô lên bờ. Cô ấy chính là hiện thân của thần Mùa màng tại Hy Lạp (họa tiết hoa cỏ trên bộ váy cho thấy cô là thần Mùa xuân)
Có nhiều cách phân tích khác nhau về hình tượng thần Vệ nữ. Mặc dù tư thế đứng của vị nữ thần khá cổ điển và gợi nhớ đến các tác phẩm điêu khắc của Hy Lạp-La Mã, cách vẽ thần Vệ nữ trong bức họa chịu ảnh hưởng lớn bởi nghệ thuật Gothic. Một trong những nhà sử học nghệ thuật nổi tiếng nhất thế giới, Kenneth Clark đã chia sẻ rằng:
“Điểm khác biệt của hình ảnh thần Vệ nữ trong bức tranh nằm ở nhịp điệu những đường nét và cấu trúc tạo hình. Cơ thể của cô uốn mềm mại tựa như đường cong của chiếc ngà voi kiểu Gothic. Phong cách tạo hình này hoàn toàn không được đánh giá cao trong nghệ thuật cổ điển. Trọng lượng của cơ thể không được phân bổ đồng đều, thần Vệ nữ dường như đang lơ lửng trên vỏ sò. Nếu quan sát kĩ bờ vai, có thể thấy người họa sĩ đã vẽ chúng suôi xuống tạo một đường cong mềm với cánh tay và những suối tóc bồng bềnh thay vì tạo một khung vai ngang vuông góc với trục người.”
Tuy nhiên, bức họa này tái hiện một khung cảnh trong tưởng tượng, một câu chuyện thần thoại hơn là một cảnh thực, vì vậy bất kỳ chi tiết phi thực tế nào cũng là chính đáng. Hơn nữa, Botticelli chưa bao giờ vẽ bất kì một tác phẩm nào theo chủ nghĩa tự nhiên; ông tạo ra sức nặng và giá trị cho các tác phẩm của mình và hiếm khi sử dụng chiều sâu của không gian, không bao giờ vẽ nền phong cảnh với độ chi tiết cao hoặc theo chủ nghĩa tả thực.
Khi bàn tới bề mặt chất liệu của bức tranh cỡ lớn như này, điều quan trọng cần nhấn mạnh là việc nó được vẽ trên vải. Vào thời điểm ấy, đó là một sự mới lạ chỉ được sử dụng chủ yếu cho các bức tranh thế tục thích hợp với các biệt thự ở vùng quê. Chúng được trang trí đơn giản hơn so với các dinh thự, cung điện ở thành phố bởi những bức tranh ấy được dành cho giới nhà giàu thưởng thức và chiêm ngưỡng. Bức tranh gồm hai tấm canvas lớn được khâu lại với nhau trước khi được phủ lên một lớp sơn nền màu xanh da trời gesso.
Lorenzo di Pierfrancesco de’ Medici (1463 - 1503) là người bảo hộ chính của Botticelli, vì vậy trong một thời gian dài, người ta vẫn cho rằng ông là người được ủy thác quyền sở hữu bức Sự ra đời của thần Vệ nữ. Một số học giả vẫn đồng tình với ý kiến này, một số khác lại bác bỏ nó.
Bức Mùa Xuân vĩnh cửu
Người ta cho rằng kiệt tác này được làm để tôn vinh người anh họ Lorenzo de’ Medici, người cai trị Florence, hay còn được biết đến với cái tên il Magnifico. Kết luận này được đưa ra dựa trên những chi tiết trong bức tranh. Những cây nguyệt quế ở bên phải và vòng nguyệt quế mà Hora đeo đều có liên quan tới cái tên Lorenzo. Cụ thể, Botticelli và anh trai Giovanni đã mua biệt thự Villa di Castello, một ngôi nhà nông thôn ở bên ngoài Florence vào năm 1477 và vì cả hai đều được il Magnifico nuôi nấng rất chu đáo nên họ muốn cảm ơn người giám hộ của mình bằng bức họa hoa lệ và tuyệt mĩ này. Vasari đã đề cập trong các bài viết của mình rằng ông đã nhìn thấy nó cùng với bức Mùa Xuân vĩnh cửu, mặc dù sau đó có các phân tích chỉ ra những điểm bất hợp lý về mặt thời gian. Mặc dù có những khác biệt về niên đại, cả hai bức tranh đã được đoàn tụ với nhau tại Castello, nơi chúng được bảo tồn cho tới năm 1815, trước khi cả hai được chuyển tới Phòng tranh Uffizi tại Florence.
Bất chấp những phân tích khác nhau được tìm thấy trong những văn bản cổ và hiện đại, người ta vẫn không thể đưa ra cách giải nghĩa bức tranh một cách chính xác. Theo nhiều nhà sử học nghệ thuật, việc giải mã chính xác ý nghĩa của bức tranh có thể dựa trên những phân tích của thuyết tân sinh (Neoplatonism). Phân tích cho rằng Botticelli muốn thể hiện ý tưởng và ý nghĩa tân sinh của tình yêu thiêng liêng qua hình ảnh thần Vệ nữ khỏa thân. Những nhà quan sát ở thế kỷ XV đã liên hệ hình ảnh trong bức tranh với biểu tượng truyền thống của Lễ rửa tội Chúa Giêsu, đánh dấu sự khởi đầu sứ mệnh của ông trên Trái Đất. Hình ảnh này có dụng ý như một câu chuyện ngụ ngôn về những ý tưởng của Chủ nghĩa tân thời Phục Hưng.
Sandro Botticelli bị ám ảnh bởi hình tượng thần Vệ nữ. Ông thể hiện điều này trên một bức tranh khác có tựa đề Calumny of Apelles được thực hiện vào năm 1494 - 95. Trong bức tranh, có một nhân vật giống với thần Vệ nữ ông từng vẽ với dáng đứng tương tự đại diện cho Chân lý. Từ đó, người ta đi đến kết luận rằng bức Sự ra đời của thần Vệ nữ không chỉ là một dấu mốc quan trọng đối với người nghệ sĩ, mà nó còn trở thành một tham chiếu nghệ thuật cho nhiều thế hệ họa sĩ sau này. Nhiều thế kỷ trôi qua, sự thành công của bức họa ngày một lớn, đặc biệt với sự phát triển của nền văn hóa đại chúng ở thế kỷ XX, khi thần Vệ nữ của Botticelli được coi là một trong những kiệt tác nghệ thuật vĩ đại nhất từng được tạo ra.
Sức ảnh hưởng đại chúng của bức tranh được thể hiện qua việc Adobe Systems đã sử dụng nhiều bản chỉnh sửa khác nhau của bức họa trong ứng dụng Adobe Illustrator vào khoảng thời gian từ năm 1987 đến đầu những năm 2000. Có nhiều bản tái hiện khác nhau của bức tranh, từ trang bìa tờ The New Yorker, một bộ phim James Bond (phân cảnh đình đám khi Ursula Anders bước ra khỏi nước từ bộ phim Dr.No năm 1962), đến màn ảnh lụa của Andy Warhol năm 1984, và gần đây nhất là bức ảnh Sự tái sinh của Vệ nữ do nhiếp ảnh gia david LeCahpelle thực hiện năm 2009 và video ca nhạc Applause của nữ hoàng nhạc pop Lady Gaga năm 2013.
Hình tượng thần Vệ nữ trong văn hóa đại chúng
Rõ ràng, kiệt tác hội họa này đã thay đổi hoàn toàn cách chúng ta nhìn nhận cơ thể người phụ nữ và tôn vinh vẻ đẹp thiêng liêng của nó cùng sự gợi cảm và tinh tế. Do đó, không có gì lạ khi bức Sự ra đời của thần Vệ nữ trở thành một trong những trụ cột của quy điển lịch sử nghệ thuật phương Tây và vẫn được ca tụng rộng rãi đến tận ngày nay.
Nghệ thuật của Sandro Botticelli (1445 - 1510) vẫn là chuẩn mực của thành tựu Florentine trong thời kỳ Quattrocento. Họa sĩ của những câu chuyện ngụ ngôn Orphic cổ điển như “Mùa Xuân vĩnh cửu” (1482), “Sao Kim và Sao Hỏa” (1483) và “Sự ra đời của thần Vệ nữ” (1485), Botticelli đã được bầu chọn là ngôi sao của hậu thế bởi những người Tiền Raphaelites thời Victoria chỉ sau vài thế kỷ bị lãng quên. Sách chuyên khảo đầu tiên về Botticelli được xuất bản vào năm 1893, và từ năm 1900 đến 1920, ông trở thành chủ đề của nhiều cuốn sách hơn bất kì họa sĩ nào. Ngày nay, tên tuổi của ông đồng nghĩa với khát vọng và sự mĩ miều của hội họa thời Phục hưng trong thời kì đỉnh cao của nó.
LƯỢT TRUY CẬP